Niniejsza książka powstała na kanwie rozprawy doktorskiej. Celem publikacji jest zbadanie postaw historiozoficznych wybitnych historyków języka wobec roli wpływów języka niemieckiego na polszczyznę. Dotąd nie zgłębiano ideowego podłoża ujęć i interpretacji stosunków językowych polsko-niemieckich, uznawano je za oczywiste same przez się. Wyraz takiej postawy znajdziemy w analizach poszczególnych dzieł. Niezależnie jednak od intencji autorów bez takiego podłoża systematyczne omawianie złożonej problematyki nie byłoby możliwe. Skoro więc zamierzeniem autorskim jest „przedstawienie obrazów”, to i potrzeba refleksji dotyczącej ideowego podłoża jest uzasadniona. Autorka ma nadzieję, że rozpatrzenie kwestii kontaktów polsko-niemieckich pozwoli na podsumowujące omówienie głównych koncepcji problematyki językowych stosunków polsko-niemieckich w świetle syntez i monografii w dotychczasowym dorobku diachronicznego językoznawstwa polskiego, a tym samym pozwoli jej dorobić się samodzielnego spojrzenia na materię ważną a skomplikowaną. Wydaje się tez, że taka analiza może rozszerzyć perspektywy badawcze i skłonić do refleksji nad miejscem, rolą wpływów obcych w dziejach polszczyzny a także nad związkiem historii języka polskiego i historii wspólnoty narodowej, w konsekwencji przezwyciężyć niezbyt dziś produktywne przeciwstawianie historii tzw. wewnętrznej i zewnętrznej. Książka najwięcej zawdzięcza Panu Profesorowi Stanisławowi Borawskiemu. Dziękuję także recenzentom dysertacji doktorskiej, Pani Profesor Zdzisławie Krążyńskiej oraz Panu Profesorowi Janowi Miodkowi za cenne uwagi i życzliwe zainteresowanie losami tej pracy.
Spis treści: Przedmowa WprowadzenieRozdział pierwszy Przegląd piśmiennictwa z zakresu stosunków językowych polsko-niemieckich Rozdział drugi Obraz językowych stosunków polsko-niemieckich w syntetycznych pracach Aleksandra Brücknera 2.1. Biograficzne i historiozoficzne zaplecze Aleksandra Brücknera jako interpretatora stosunków językowych polsko-niemieckich
2.2. Przegląd wypowiedzi autora w kwestiach stosunków językowych słowiańsko-germańskich w artykule Słowianie i Niemcy
2.3. Przegląd wypowiedzi autora w kwestiach stosunków słowiańsko- germańskich i polsko-niemieckich w książce Dzieje języka polskiego
2.4. Przegląd wypowiedzi autora w kwestiach stosunków słowiańsko- germańskich i polsko-niemieckich w artykule Polska i Niemcy
Rozdział trzeci Rekonstrukcja obrazu kontaktów językowych polsko-niemieckich w syntezie Tadeusza Lehra-Spławińskiego Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój 3.1. Biograficzne i historiozoficzne zaplecze Tadeusza Lehra-Spławińskiego jako interpretatora językowych stosunków polsko-niemieckich
3.2. Przegląd wypowiedzi autora ksiąŜki Język polski w kwestiach stosunków językowych polsko-niemieckich
Rozdział czwarty Rekonstrukcja obrazu kontaktów językowych polsko-niemieckich w syntezie Zenona Klemensiewicza Historia języka polskiego 4.1. Biograficzne i historiozoficzne zaplecze Zenona Klemensiewicza jako interpretatora stosunków językowych polsko-niemieckich w książce Historia języka polskiego
4.2. Przegląd wypowiedzi autora Historii języka polskiego w kwestiach stosunków polsko-niemieckich
Rozdział piąty Obraz językowych stosunków polsko-niemieckich w syntetycznych pracach Stanisława Rosponda 5.1. Biograficzne i historiozoficzne zaplecze Stanisława Rosponda jako interpretatora stosunków językowych polsko-niemieckich
5.2. Przegląd wypowiedzi autora Dziejów polszczyzny śląskiej w kwestiach stosunków polsko-niemieckich
5.3. Przegląd wypowiedzi autora monografii Kościół w dziejach języka polskiego w kwestiach stosunków językowych polsko-niemieckich
Rozdział szósty Rekonstrukcja obrazu kontaktów językowych polsko-niemieckich w pracy Bogdana Walczaka Zarys dziejów języka polskiego 6.1. Biograficzne i historiozoficzne zaplecze Bogdana Walczaka jako interpretatora językowych stosunków polsko-niemieckich
6.2. Przegląd wypowiedzi autora Zarysu dziejów języka polskiego kwestiach stosunków słowiańsko-germańskich i polsko-niemieckich
Rozdział siódmy Podsumowanie i wnioski
Zakończenie
Bibliografia Summary (Monika Lasege)
The Picture of Polish and German language relations in historical and language syntheses
Zusammenfassung (Magda Zdanowicz)
Die Darstellung der deutsch-polnischen Beziehungen in den sprachlich geschichtlichen Synthesen