SPRZEDAŻ KSIĄŻEK

Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych, powszechnie zwane podsłuchem, jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych źródeł pozyskiwania dowodów w procesie karnym. Tego rodzaju działania organów władzy budzą żywe reakcje, dyskusje i podejrzliwość związaną z niejawnością podsłuchu, dlatego też celem autorki prezentowanej publikacji było przedstawienie złożonych zagadnień kontroli rozmów telefonicznych w polskim procesie karnym w aspekcie ochrony praw człowieka.

Współczesny poziom techniki stwarza wręcz nieograniczone możliwości kontroli obywateli. Obserwując życie przeciętnego Europejczyka, trudno oprzeć się na wrażeniu, ze jesteśmy permanentnie inwigilowani: w pracy, bankach, sklepach, szkołach śledzą nas kamery. Jednocześnie powszechnym środkiem komunikacji międzyludzkiej stał się telefon, w tym telefon komórkowy. Kontakt z rodziną przyjaciółmi, znajomymi utrzymywane są przede wszystkim za pomocą tego środka łączności. W takiej sytuacji przynajmniej w tym zakresie powinno się zapewnić obywatelom jak największe poczucie bezpieczeństwa. Tymczasem rozwój telekomunikacji wraz z jej digitalizacją (np. GPRS) umożliwia ustalenie miejsca pobytu i ruchu osoby dzwoniącej. Dzięki takim technologiom dyskrecja milionów osób jest potencjalnie zagrożona.

Doświadczenia współczesnych państw demokratycznych wskazują, że władza wykonawcza odpowiedzialna za bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz podległe jej podmioty dysponują środkami, których zastosowania – w imię obrony porządku publicznego – może doprowadzić do zniszczenia instytucji demokratycznych i redukcji praw obywatelskich. Dzieje się tak dlatego, że poufność i brak zewnętrznej kontroli grozi nadmierną autonomizacją czy subiektywizacją samego celu takich działań oraz niezachowywaniem należytej wstrzemięźliwości przy wkraczaniu w prawa i wolności obywatelskie. Niekiedy zaś sytuacja taka może wynikać ze względów politycznych. Inaczej mówiąc, cecha niejawności kontroli komunikowania się czyni ją podatną na nadużycia. Bezpieczeństwo publiczne, jako dobro co do zasady usprawiedliwiające ograniczenie przez legislatora możliwości korzystania z wolności obywatelskich, wymaga więc zachowania proporcjonalności dopuszczalnego wkraczania w imię ochrony bezpieczeństwa oraz sprawnego systemu kontroli. W przeciwnym razie środki ochrony tego bezpieczeństwa, w postaci legalnie dopuszczalnej kontroli rozmów telefonicznych, same w sobie stwarzają zagrożenie dla tych wolności. Będzie tak, wtedy, gdy – po pierwsze – wprowadzane ograniczenia będą arbitralne, nieproporcjonalne do ewentualnych zagrożeń i – po drugie – gdy będą one wyłączone (czy to prawnie, czy faktycznie) spod kontroli sprawowanej przez instytucje demokratyczne. Wolność i ochrona tajemnicy komunikowania się to jedyne z podstawowych zasad ustrojowych każdego demokratycznego państwa.

Praca składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym przedstawiono zarys historycznego rozwoju praw człowieka i instrumentów ich obrony, a także ochronę tajemnicy komunikowania się w Konstytucji RP i Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Rozdział drugi poświęcony został analizie kontroli rozmów telefonicznych w uregulowaniach zawartych w kodeksie postępowania karnego. W rozdziale trzecim przedstawiono i poddano ocenie podsłuch telefoniczny stosowany w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Analizy przepisów regulujących te kwestie dokonano także w aspekcie ich zgodności z Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W rozdziale czwartym został przedstawiony mało znany problem współpracy w zakresie podsłuchu telefonicznego pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Rozdział piąty pokazuje, jakie gwarancje w zakresie ochrony prawa do poszanowania tajemnicy komunikowania się istnieją dla osób poddanych takiej kontroli

Spis treści

Rozdział I. Tajemnica komunikowania się w świetle praw człowieka

1. Prawa człowieka

2. Wolności obywatelskie i prawa osobiste w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

3. Kontrola korespondencji w świetle Konstytucji RP oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

   1. Kontrola korespondencji w Konstytucji RP

   2. Kontrola korespondencji na gruncie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

Rozdział II. Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych w ujęciu kodeksowym

1. Uwagi ogólne

2. Procesowa kontrola rozmów telefonicznych

   1. Uregulowania prawne przed kodyfikacją z 1997 r

   2. Procesowa kontrola rozmów telefonicznych pod rządem kodeksu postępowania karnego z 1997 r.

   3. Warunki zastosowania procesowego podsłuchu telefonicznego

3. Zagadnienia związane z wydaniem postanowienia przez sąd oraz jego wykonaniem

   1. Postępowanie dotyczące wniosku prokuratora

   2. Czas stosowania podsłuchu

   3. Wykonanie postanowienia o zarządzeniu kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych

   4. Odroczenie ogłoszenia postanowienia

4. Środki zaskarżenia orzeczenia o zastosowaniu podsłuchu procesowego

5. Możliwości wykorzystania materiałów pochodzących z podsłuchu

Rozdział III. Pozaprocesowa kontrola rozmów telefonicznych w polskim systemie prawnym

1. Uwagi ogólne

2. Podsłuch telefoniczny w świetle ustawy o Policji

   1. Wprowadzenie

   2. Zakres kontroli rozmów telefonicznych

   3. Uprawnienia i obowiązki organów związane ze stosowaniem operacyjnego podsłuchu telefonicznego

   4. Gwarancje praw osób, wobec których stosowano kontrolę rozmów telefonicznych

   5. Czas stosowania podsłuchu

   6. Ocena uregulowań w zakresie podsłuchu telefonicznego

   7. Wykorzystanie materiałów pochodzących z podsłuchu poza procesowego

3. Podsłuch telefoniczny w ustawie o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu

4. Podsłuch telefoniczny realizowany przez Służbę Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbę Wywiadu Wojskowego

5. Zakres podsłuchu operacyjnego w ustawie o Żandarmerii Wojskowej

6. Podsłuch operacyjny w ustawie o Straży Granicznej

7. Podsłuch pozaprocesowy prowadzony przez jednostki organizacyjne kontroli skarbowej

8. Podsłuch telefoniczny w ustawie o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym

Rozdział IV. Problematyka podsłuchu telefonicznego w świetle Konwencji o Pomocy w Sprawach Kamych pomiędzy Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej

1. Uwagi ogólne

2. Przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych podmiotów znajdujących się na terytorium innego państwa członkowskiego

3. Przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych na własnym terytorium za pośrednictwem dostawców usług

4. Przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych bez pomocy technicznej innego państwa członkowskiego

Rozdział V. Materialnoprawne i procesowe aspekty naruszeń prawa do tajemnicy komunikowania się

1. Wprowadzenie

2. Skarga konstytucyjna

3. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenia prawa do ochrony tajemnicy komunikowania się w prawie polskim

4. Odpowiedzialność państwa za naruszenia praw człowieka przed organami międzynarodowymi

   1. Geneza odpowiedzialności państw za naruszenia praw człowieka przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka

   2. Skarga indywidualna do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

      1. Warunki wniesienia skargi

      2. Postępowanie po wniesieniu skargi

      3. Orzeczenia i ich wykonanie

5. Odpowiedzialność kama i dyscyplinarna funkcjonariuszy publicznych za naruszenie tajemnicy komunikowania się